Rowerowy Szlak Orlich Gniazd - praktyczny opis szlaku

Szlak Orlich Gniazd, zgodnie ze swoją nazwą, prowadzi śladami średniowiecznych zamków przez Jurę Krakowsko-Częstochowską. Przebiega przez województwa śląskie i małopolskie.

Trasa ma przebieg liniowy Częstochowa - Kraków. Z racji, że szlak wiedzie przez dwa województwa i wiele gmin, jest dość zróżnicowany na poszczególnych odcinkach, zwłaszcza pod względem nawierzchni i infrastruktury.

Zamki zwane Orlimi Gniazdami są z pewnością największą atrakcją szlaku. Podróżując Rowerowym Szlakiem Orlich Gniazd (SOG), mamy okazję odwiedzić aż 10 wspaniałych zamków! Warto wiedzieć, że o ile w niektórych miejscach szlak prowadzi nas tuż pod bramą wejściową na zamek, to nie w każdym przypadku tak jest – do niektórych zamków trzeba podjechać kilkaset metrów, a Zamek Tenczyn łatwo przegapić w gęstwinie drzew Puszczy Dulowskiej. Na szczęście w wielu miejscach znajdziemy drogowskazy, kierujące nas do pobliskich atrakcji. Byłoby jednak niesprawiedliwe sprowadzanie Rowerowego SOG wyłącznie do zamków. Źródło rzeki wymienianej w hymnie państwowym, kamienne stodoły, zabytkowa brama udekorowana postaciami zwierząt, a może wapienne skały rodem z filmów fantasy? To jedynie kilka przykładów atrakcji przy Rowerowym Szlaku Orlich Gniazd, za którymi warto się rozglądać.

Rowerowy Szlak Orlich Gniazd to również malownicze krajobrazy, które podziwiamy, gdy szlak wije się przez wzgórza i pola uprawne, od czasu do czasu zjeżdżając do skalnych wąwozów i leśnych dolin. Przekładając to na wskazówki praktyczne: uprzedzamy, że te jurajskie widoki są wymagające dla rowerzystów. Na szlaku – pomimo że nie jesteśmy w górach – cały czas jedziemy albo w górę, albo w dół, uzbieramy tutaj ponad dwa tysiące metrów przewyższenia, właściwie trudno tu o płaskie odcinki. Jednocześnie nie znajdziemy tu jakichś stromych ścianek, a dzięki przyjaznej nawierzchni – szlak jest do przejechania bez schodzenia z roweru nawet dla osób, które nie posiadają górskiego doświadczenia. Mniej przyjemne fragmenty, zaniżające ogólne wrażenie z „jezdności” Szlaku, szacujemy na ok. 1% całego dystansu, a składają się na to następujące odcinki:

• Podjazd pod Zamek Bąkowiec w Morsku od strony Podlesic. Odcinek ok. 400 m prowadzi dość stromo po czymś, co kiedyś prawdopodobnie było drogą dojazdową do ośrodka wypoczynkowego, a obecnie przypomina raczej zniszczoną rzekę kamieni. Możliwy objazd asfaltem przez Morsko (objazd oznacza pominięcie Zamku).
• Przejazd za Golczowicami na Jaroszowiec, gdzie szlak odbija z drogi asfaltowej w las. Na tym odcinku napotkamy na najbardziej terenowe i piaszczyste fragmenty na całym Szlaku, trudniejsze technicznie jest łącznie około 200 m. Możliwy objazd asfaltem przez Zalesie Golczowskie.
• Podjazd za Brzoskwinią na Kleszczów. Na odcinku około 800 m mamy wyboistą drogę polną typu singletrack zwieńczoną króciutkim, aczkolwiek stromym podjazdem. Możliwy objazd asfaltem przez Koziary i Dolinę Aleksandrowicką.

Jura Krakowsko-Częstochowska czasami kojarzy się z piachami, przez które ciężko przejechać. To prawda, ale mamy dobrą wiadomość: nie dotyczy to Rowerowego Szlaku Orlich Gniazd! Obecnie zdecydowana większość szlaku została już wyposażona w dobrą nawierzchnię, najczęściej asfaltową, a trudniejsze odcinki są sukcesywnie eliminowane i poprawiane. Warto również podkreślić i docenić, że ten długi szlak starannie unika dróg publicznych o większym natężeniu ruchu. Jeżeli ktoś podróżował nim parę lat temu, będzie miło zaskoczony dobudowanymi w ostatnich latach ścieżkami, jak chociażby fragment wzdłuż drogi nr 792 na Podlesice. Dzięki tym inwestycjom, na całej trasie jedziemy jedynie niecałe pół kilometra po drodze wojewódzkiej - jest to droga nr 790 w Podzamczu. Najlepiej ten fragment ominąć, podjeżdżając pod Zamek Ogrodzieniec.

Rowerowy Szlak Orlich Gniazd jest godny polecenia również ze względu na logistykę (transport pomiędzy początkiem i końcem szlaku), jak i zaplecze turystyczne – liczne obiekty agroturystyczne, sklepy i bary znajdziemy tuż przy szlaku. W razie awarii mamy sporo możliwości zmiany trasy czy dotarcia do większej miejscowości na dworzec.

Jeżeli mielibyśmy wskazać słabe punkty szlaku, to byłby to przejazd przez Olkusz. Szlak został poprowadzony granicami miasta, z przekraczaniem czterech pasów drogi 94 przejściem dla pieszych bez świateł (!!!). Szkoda, bo wiemy, że miasto ma dużo więcej do zaoferowania turystom niż przejazd między garażami na tyłach osiedla. Wydzielone ścieżki rowerowe przydałyby się na szlaku nie tylko w terenie miejskim Olkusza, ale także na wyjeździe z Częstochowy ulicą Mirowską, jak i na wjeździe do Krakowa ulicą Balicką – na tych drogach ruch bywa dość spory, zwłaszcza w godzinach porannych i popołudniowych.

Na szczęście przyjemnych odcinków przygotowanych specjalnie dla rowerzystów jest na Rowerowych Szlaku Orlich Gniazd znacznie więcej i przybywa ich z każdym rokiem. Niemile wspominany przez rowerzystów odcinek Jaroszowiec – Rabsztyn uzyskał nową nawierzchnię w lipcu 2022. Trasa jako całość jest malownicza pod względem krajobrazowym, ciekawa pod względem historycznym, jak i wymagająca pod względem sportowym. Dzięki tym walorom można ją zdecydowanie nazwać wizytówką regionu Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Rowerzyści często zastanawiają się, ile czasu przeznaczyć na przejazd Szlakiem Orlich Gniazd. Podpowiadamy: jeżeli chcecie zwiedzać zamki i obfotografować różne atrakcje po drodze – zdecydujcie się na wariant dwu-, a nawet trzydniowy, z noclegiem na trasie. Tę trasę jak najbardziej da się pokonać w jeden dzień, przy czym będzie to wtedy wycieczka bardziej sportowa niż krajoznawcza.

Rowerowy Szlak Orlich Gniazd - najważniejsze informacje

• Długość szlaku: 190 km (według śladu GPX, do pobrania u góry strony) + ew. 2 km dojazdu ze stacji Częstochowa Stradom do początku szlaku.
• Wspólne odcinki z innymi szlakami: w sporej części Rowerowy Szlak Orlich Gniazd pokrywa się z pieszą wersją SOG. Ciekawostka: tylko pieszy Szlak Orlich Gniazd prowadzi przez Ojcowski Park Narodowy, a tylko rowerowy odwiedza Zamek Tenczyn.
• Nawierzchnia: w większości asfaltowa (drogi publiczne i ścieżki rowerowe). Na pozostałych fragmentach różne rodzaje nawierzchni: ścieżki leśne, drogi polne, utwardzone żwirem, a nawet fragment po kostce brukowej oraz odrobina charakterystycznych jurajskich piachów. Nawierzchnia asfaltowa na drogach publicznych o zróżnicowanej jakości: od zniszczonej do bardzo dobrej.
• Oznakowanie: bardzo dobre, nowe. Na szlaku prowadzą nas białe tabliczki z logo szlaku, a na niektórych odcinkach – znaki malowane na drzewach (czerwony pasek i rower na białym tle). Bardzo często na tabliczkach jest dodatkowo informacja o odległościach do kolejnych miejscowości i do końca szlaku. Dodatkowo spotkamy sporo tablic informacyjnych, mapy oraz znaki kierujące do pobliskich atrakcji. Szlak ma dość skomplikowany przebieg, z tego też powodu polecamy korzystanie ze śladu GPX. Plik GPX z tej trasy pobierzesz na górze strony.
  Ważne: na szlaku w wielu miejscach można dostrzec stare, wytarte oznakowania (malowane). Ze względu na nowe poprawki do przebiegu Szlaku nie należy się nimi kierować; radzimy rozglądać się za nowymi tabliczkami i znakami.
• Bezpieczeństwo: Rowerowy Szlak Orlich Gniazd, według nowego przebiegu, należy do całkiem bezpiecznych tras. Inwestycje w ścieżki rowerowe pozwoliły na niemal całkowite wyeliminowanie przejazdów po ruchliwych drogach publicznych – został jedynie około 500-metrowy odcinek przez Podzamcze drogą wojewódzką. Większy ruch samochodowy można także napotkać na wyjeździe z Częstochowy ulicą Mirowską oraz na wjeździe do Krakowa ulicą Balicką, gdzie nie ma ścieżki rowerowej. Poza tym na szlaku można napotkać na miejsca niezbyt idealne pod względem bezpieczeństwa, jak przykładowo wyjątkowo wąski 20-metrowy fragment leśnej ścieżki w Złotym Potoku czy przejście dla pieszych przez drogę 94 w Olkuszu – są to jednak pojedyncze miejsca na całym szlaku.
• Trudność: Rowerowy Szlak Orlich Gniazd należy do szlaków umiarkowanie trudnych. Trudność szlaku wynika z dwóch czynników: dystansu oraz przewyższeń. Ponad dwa tysiące metrów w pionie to całkiem sporo jak na szlak poza górami. Na szczęście przygotowana nawierzchnia łagodzi te trudności. Rowerzyści z dobrą kondycją są w stanie przejechać cały szlak bez prowadzenia roweru. Ewentualne trudności techniczne to parę piaszczystych skrzyżowań oraz opisane wyżej odcinki.
• Miejsca Obsługi Rowerzystów (MOR): Na Rowerowym Szlaku Orlich Gniazd nie ma wybudowanej dedykowanej infrastruktury, takiej jak wiaty czy miejsca odpoczynkowe, nie ma też toalet. Na trasie napotkamy na zaledwie kilka wiat turystycznych. Przy nowym odcinku ścieżki za Żarkami zostały postawione również ławeczki. Rowerzystom pozostaje korzystanie z ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej, która w poszczególnych gminach jest mniej lub bardziej rozwinięta. Odpoczynki najlepiej zaplanować w pobliżu zamków lub ryneczków na trasie – w tych miejscach najłatwiej o uzupełnienie zapasów, jak i przygotowane dla turystów miejsca odpoczynkowe i toalety. W razie niepogody schronienia na trasie można też szukać pod wiatami na przystankach autobusowych.
• Rekomendowany rower: gravel, trekkingowy, mtb – każdy z nieco szerszymi oponami. Nie polecamy przejazdu Rowerowym SOG na rowerze szosowym ze względu na spore odcinki poza asfaltem.
• Podjazdy: Praktycznie cała trasa Rowerowego SOG składa się z podjazdów i zjazdów. Za Częstochową podjazdy są raczej łagodne, dłuższe i po lepszej nawierzchni, za to im bliżej Krakowa – tym częściej trafiają się podjazdy krótsze, za to bardziej strome i poza asfaltem.

Rowerowy Szlak Orlich Gniazd - na co zwrócić uwagę?

• Zwiedzanie zamków

  Każdy z zamków na trasie Rowerowego SOG ma inne zasady wstępu i zwiedzania. Na większości z nich obowiązują opłaty za wstęp, za wyjątkiem zwiedzania ruin (Ostrężnik i Bydlin). Koszt biletu waha się od kilku do kilkudziesięciu złotych za osobę. Zamki mają ograniczone godziny zwiedzania, wydłużone w sezonie letnim. W niektórych kasach bilety wstępu można opłacić wyłącznie gotówką!

• Uzupełnianie zapasów

  W tym regionie nie ma problemów z uzupełnieniem bidonów: w wielu miejscowościach napotkamy tuż przy szlaku małe sklepiki, a nawet parę marketów. Po drodze, w szczególności w okolicach zamków, jest wiele miejsc, gdzie można się pożywić: od budek z goframi i frytkami, przez pstrągarnie, po eleganckie restauracje.

• Noclegi na szlaku

  Jeżeli rozkładamy przejazd Rowerowym Szlakiem Orlich Gniazd na dwa lub więcej dni, mamy całkiem sporo możliwości skorzystania z noclegów tuż przy szlaku, najczęściej w standardzie agroturystycznym. Ostrożnie z nocowaniem „na dziko” – w tym rejonie miejscówki, które dobrze się nadają na taki nocleg, mogą okazać się rezerwatem albo prywatną działką.

• Szlak liniowy - logistyka

  Rowerowy Szlak Orlich Gniazd ma przebieg liniowy, początek i koniec trasy są znacznie od siebie oddalone co wymusza specyficzną organizację transportu. W przypadku tego szlaku najbardziej polecamy skorzystanie z pociągów lub autobusów: zarówno Częstochowa, jak i Kraków mają świetną ofertę komunikacji publicznej, zarówno pomiędzy tymi miastami jak i do / z innych kierunków. Dla osób, które nie czują się na siłach pokonać cały szlak, proponujemy skrócenie szlaku do części Częstochowa – Olkusz (ok. 130km).

Czy szlak jest odpowiedni dla rodzin z dziećmi?

Na to pytanie odpowiedź nie jest jednoznaczna. Trasa nie jest w całości odseparowana od ruchu samochodowego, ale dzieci powinny sobie poradzić przy pomocy rodziców. Coraz więcej odcinków na śląskiej części to drogi wydzielone (asfalt lub szutrowe/leśne ścieżki). Wciąż jednak są odcinki poprowadzone drogami lokalnymi, na których ruch samochodowy może nie jest bardzo duży, ale zdarza się, że dla bezpieczeństwa powinno się osłonić dziecko poprzez jazdę obok niego (co jest dozwolone prawem). Szlak jest fizycznie wymagający. Wymaga dobrej kondycji, odpowiedniej motywacji oraz doświadczenia w jeździe po szutrach, w terenie pagórkowatym.

Jeżeli chcecie przeczytać więcej podróży z dziećmi, to zapraszamy na dzieciakiwplecaki.pl

Jak dojechać do Rowerowego Szlaku Orlich Gniazd samochodem?

Jeżeli chcemy rozpocząć podróż Rowerowym SOG w Częstochowie, można zaparkować w pobliżu dworca PKP Częstochowa (Osobowa) lub Częstochowa Stradom na ogólnodostępnych miejscach parkingowych, przy czym nie ma ich zbyt wiele. Okolice tego pierwszego dworca objęte są strefą płatnego parkowania (opłatę uiszcza się w parkomatach).

Jeżeli chcemy rozpocząć podróż Rowerowym SOG w Krakowie, najbliżej „czerwonej kropki” możemy zaparkować na miejscach parkingowych przy Alei 3-go Maja. Jednak zazwyczaj trudno tam o wolne miejsce. Miejsca parkingowe po drugiej stronie krakowskich Błoni oraz bliżej centrum objęte są już strefą płatnego parkowania (opłatę uiszcza się w parkomatach).

Jak dojechać do Rowerowego Szlaku Orlich Gniazd pociągiem?

Początek Rowerowego Szlaku Orlich Gniazd znajduje się pod samym budynkiem dworca PKP Częstochowa (po wschodniej stronie budynku). Kupując bilet, może okazać się, że wygodniejsze połączenie mamy do stacji Częstochowa Stradom. Stąd dojazd do „czerwonej kropki” to dodatkowe 2 km ścieżką rowerową.

Druga „czerwona kropka” Rowerowego SOG to Kraków Cichy Kącik, na skraju krakowskich Błoni. Stąd do dworca PKP mamy ok. 4,5 km. Po drodze przejeżdżamy przez Stare Miasto. Z dworca PKP Kraków Główny mamy szeroki wybór połączeń o różnych porach i w różnych kierunkach.

Jak dojechać do Rowerowego Szlaku Orlich Gniazd autobusem?

Do startu Rowerowego SOG w Częstochowie można dojechać również autobusem, chociaż tu mamy nieco mniejszy wybór niż w przypadku pociągów, zwłaszcza gdy zakładamy przewóz roweru.

Na krakowskim MDA podobnie, jednak rozkład jazdy autobusów jest na tyle duży, że bez problemu powinniśmy znaleźć wygodne połączenia dla siebie i roweru.